آزمایش بیلی روبین چیست و به چه منظور انجام میشود؟
به گزارش گردش 360 به دور دنیا، بیلی روبین خون یکی از شاخص های اصلی در تشخیص عملکرد مناسب کبد و کلیه ها به شمار می آید. این رنگدانه در اثر شکست گلبول های قرمز و تجزیه هموگلوبین موجود در آنها در داخل سلول های طحال به وجود می آید. اگر بدن بیش از میزان بیلی روبین بسازد یا نتواند آن را به خوبی دفع کند مشکلاتی مثل زردی به وجود خواهند آمد. بیلی روبین عامل اصلی در رنگ زرد ادرار و قهوه ای مدفوع است.
بیلی روبین چیست؟
بیلی روبین نوعی رنگ دانه و آنزیم کبدی است. رنگ زرد ادرار و قهوه ای مدفوع ناشی از همین ماده است. گلبول های قرمز خون طول عمری 120 روزه دارند که بعد از این مدت زمان یا بر اثر بروز نوعی آسیب، در طحال شکسته شده و از بین می فرایند.طحال در قسمت چپ شکم واقع شده است و در ساخت پادتن و سلول های خونی نقش دارد. یکی از اجزای سازنده گلبول های قرمز، هموگلوبین است که نوعی پروتئین محسوب می گردد. بعد از شکسته شدن گلبول قرمز در طحال، این پروتئین هم تجزیه شده و نوعی بیلی روبین فراوری می گردد.
به این بیلی روبین فراوری شده، بیلی روبین غیرمستقیم یا غیرکونژوگه (Indirect Bilirubin) می گویند. این ماده نمی تواند در آب حل گردد و حالتی غیرمحلول دارد. به همین خاطر نمی تواند وارد ادرار گردد.
زمانی که بیلی روبین غیرمستقیم وارد کبد می گردد، با پروتئین سلول های کبدی به نام آلبومین ترکیب می گردد. حاصل این ترکیب فراوری بیلی روبین مستقیم یا کونژوگه (Direct Bilirubin) است. بیلی روبین مستقیم توانایی حل شدن در آب را دارد؛ بنابراین می تواند وارد مدفوع و ادرار گردد.
در ادامه این ماده وارد فرایند گوارش و هضم مواد غذایی در روده کوچک شده و در نهایت به وسیله کبد و کلیه باید از بدن خارج گردد. اگر اختلالی در عملکرد این 2 عضو از بدن وجود داشته باشد، بیلی روبین مستقیم در خون جمع شده و باعث ایجاد زردی چشم و پوست می گردد. از طرفی دلیل اصلی بروز سندروم ژیلبرت، هپاتیت و یرقان نیز تجمع همین ماده در بدن است.1
علل افزایش بیلی روبین خون
افزایش بیلی روبین خون نوزادان اغلب در اثر کمبود آنزیمی روی می دهد. این کمبود ناشی از عدم بلوغ فیزیولوژیک است. افزایش تخریب گلبول های قرمز (هِمولیز)، به ویژه در اثر عدم سازگاری گروه های خونی، هم می تواند باعث این بیماری گردد. یرقان و افزایش بیلی روبین خون در نوزادانی که شیر مادر می خورند ممکن است در اولین هفته تولد، در نتیجه وجود متابولیتی در شیر مادر که مانع از تبدیل بیلی روبین به فرم گلوکورونید لازم برای دفع آن می گردد بروز نماید.معمولاً این نوع یرقان از پنجمین روز تولد ظاهر می گردد و در انتهای هفته دوم یا سوم به حداکثر می رسد. معمولاً مقدار بیلی روبین سرم از 5 میلی گرم در صدر میلی لیتر بیشتر می گردد ولی به ندرت ممکن است به مقادیر خطرناک 20 میلی گرم در صد میلی لیتر برسد که در این صورت می تواند موجب بیماری خطرناک کِرن ایکتروس گردد (kernicterus؛ حالتی توأم با علایم عصبی شدید است که با زردشدگی شدید هسته های قاعده ای، گلوبوس پالیدوس، پوتامن، هسته دُم دار، هسته های مخچه ای و بولبار و ماده خاکستری مخچه مشخص می گردد.2
علایم و نشانه ها
تجمع بیلی روبین در خون و بافت های پوست موجب بروز یرقان (زردی) می گردد. مقدار طبیعی بیلی روبین تام، 0.1 تا 1 میلی گرم در دسی لیتر است. وجود مقادیر بیش از حد طبیعی این ماده در خون (هیپر بیلی روبینمی؛ hyperbilirubinemia) اغلب با علایم یرقان (زردی)، بی اشتهایی و بی حالی تظاهر می یابد.غالباً افزایش بیلی روبین خون با بیماری های کبدی یا انسداد صفراوی همراه است ولی در موارد تخریب بیش از حد گلبول قرمز، مثلاً در کم خونی ناشی از همولیز نیز دیده می گردد.2
آزمایش بیلی روبین (Bilirubin)
اگر مقدار بیلی روبین در بدن بیشتر از مقدار طبیعی باشد، رنگ پوست و سفیدی چشم به زردی می گراید. به این شرایط یرقان (زردی) می گویند.تست بیلی روبین به تشخیص هرگونه اختلالی که تا اینجا گفتیم یاری می نماید.
زمانی که پروتئین هموگلوبین در گلبول های قرمز کهنه تجزیه می گردد، بیلی روبین در بدن تشکیل می گردد. تجزیه گلبول های قدیمی یک فرایند طبیعی و سالم است.
بیلی روبین بعد از گردش در خون به کبد می رسد. بیلی روبین در کبد تجزیه، با صفرا ترکیب و بعد در مجرای صفرا دفع و در کیسه صفرا ذخیره می گردد. درنهایت، صفرا در روده کوچک ترشح می گردد تا به هضم چربی یاری گردد. پایان بیلی روبین به وسیله مدفوع و ادرار دفع می گردد.
به بیلی روبینی که به وسیله کبد به اسید گلوکونیک (اسید برگرفته از گلوکز) متصل گردد، بیلی روبین مستقیم یا مزدوج می گویند. اگر بیلی روبین به اسید گلوکونیک وصل نگردد، غیرمستقیم یا نامزدوج نامیده می گردد. به مجموع بیلی روبین در خون بیلی روبین کلی می گویند.
تست جامع بیلی روبین مقدار بیلی روبین کلی بدن (مستقیم، غیر مستقیم و کلی) را در خون می سنجد.
علائم مربوط به افزایش بیلی روبین در بچه ها و بزرگسالان شامل یرقان، زردی پوست یا چشم ها، خستگی مفرط، خارش پوست، تیره شدن ادرار و کم اشتهایی است.3
دلایل رایج برای انجام آزمایش Bilirubin
اگر بیلی روبین در کبد به اسید گلوکونیک متصل نگردد یا به مقدار کافی از خون خارج نگردد، یعنی به کبد آسیب وارد شده است.بنابراین تست خون بیلی روبین روش خوبی برای شناسایی آسیب کبد است.
یرقان خفیف در نوزادان می تواند ناشی از تغییرات طبیعی در متابولیزم بیلی روبین یا اولین نشانه مشکل بالینی باشد.
اگر مقدار بیلی روبین در بدو تولد بسیار بالا باشد، خون نوزاد طی چند روز اول زندگی چندبار مورد آزمایش قرار می گیرد تا عملکرد کبد تحت نظر باشد. اگر یرقان در نوزاد درمان نگردد، می تواند جدی و مرگبار باشد.
دلیل دیگر افزایش مقدار بیلیروبین تخریب بیش از مقدار گلبول های قرمز است. به این شرایط همولیز می گویند.
گاهی بیلی روبین به عنوان بخشی از پانل آزمایش ها مقدار گرفته می گردد. اغلب، کبد به واسطه چند آزمایش شامل موارد زیر مورد ارزیابی قرار میگیرد:
آلانین ترانس آمیناز
آسپارتات آمینوترانسفراز
آلکالین فسفاتاز
آلبومین
مجموع پروتئین.3
عوارض بالا بودن بیلی روبین در نوزادان و بزرگسالان
عوارض بیلی روبین بالا در نوزادان معمولا باعث بروز یرقان و در بعضی موارد، احتمال عقب ماندگی ذهنی را در نوزاد افزایش می دهد. این بیماری با قرار گرفتن زیر نور و رعایت توصیه های پزشک بچه ها، بعد از 2 هفته درمان می گردد.عوارض افزایش بیلی روبین رد بزرگسالان متناسب با نوع بیماری آن ها می تواند شامل موارد زیر باشد.
التهاب کبد
التهاب مجاری صفراوی
کم خونی مزمن
سرطان کیسه صفرا
تومور لوزالمعده (پانکراس)
آسیب های مغزی.1
چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم؟
برای آگاهی از اینکه چگونه بیلی روبین را کاهش دهیم، ابتدا باید پزشک تشخیص دهد که دلیل افزایش این ماده در خون چیست. اگر به دلیل وجود تومور در سیستم گوارش این مشکل ایجاد شده باشد، با انجام عمل جراحی و خارج کردن تومور، می توان سطح بیلی روبین را کاهش داد. در بعضی موارد با تغییر سبک زندگی و ترک مصرف الکل و دخانیات، این عارضه تا حد خوبی درمان می گردد.در مواردی که وجود سنگ در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی موجب افزایش بیلی روبین خون گردد، با دارودرمانی و دفع سنگ یا انجام عمل جراحی این مشکل رفع می گردد. همان طور که گفتیم بر اثر تخریب گلبول های قرمز، بیلی روبین فراوری می گردد. اگر مقدار این تخریب بیش ازحد طبیعی باشد، باید با دارودرمانی و فرایند دفع آن به درستی انجام گردد. به طورکلی درمان این مشکل متناسب با نوع اختلال فرق دارد.1
پینوشتها
1.www.drdr.ir
2.www.drrezadoost.ir
3.www.darmankade.com
منبع: راسخون