دیسک کمر چیست؛ انواع، علائم، روش های پیشگیری، تشخیص و درمان آن - گردش 360 به دور دنیا

به گزارش گردش 360 به دور دنیا، بیماری دیسک کمر زمانی اتفاق می افتد که در اثر عوامل مختلف مثل آسیب شدید یا افزایش سن، دیسک ستون فقرات برآمده گردد یا دچار پارگی گردد. در این مطلب از خبرنگاران مگ قصد داریم شما را با بیماری دیسک کمر، علائم، عوارض، راه های تشخیص و درمان آن بیشتر آشنا کنیم.

دیسک کمر چیست؟

ستون مهره (vertebral column) یا ستون فقرات (backbone) از 33 مهره تشکیل شده است. این مهره ها به وسیله دیسک های اسفنجی از هم جدا شده و محافظت می شوند. این دیسک ها گرد و مثل بالش های کوچک هستند که با یک لایه بیرونی سخت و مقاوم (حلقه ای مانند) هسته را احاطه می نمایند. دیسک هایی که بین هر یک از مهره های ستون فقرات قرار دارند، به عنوان ضربه گیر برای استخوان های ستون فقرات عمل می نمایند. ستون فقرات به 4 ناحیه تقسیم می گردد:

• ستون فقرات گردنی (Cervical spine)؛ شامل 7 مهره اول که در گردن قرار دارند.
• ستون فقرات سینه ای (Thoracic spine)؛ شامل 12 مهره دوم که در قفسه سینه قرار گرفته اند.
• ستون فقرات کمری (Lumbar spine)؛ شامل 5 مهره بعدی که در قسمت پایین کمر قرار دارند.
• و ستون فقرات خاجی (Sacral spine)؛ آخرین و پایین ترین مهره ها که شامل 5 مهره در ناحیه پایین کمر قرار گرفته است. این بخش بعلاوه شامل 4 مهره ای است که دنبالچه را تشکیل می دهند.

ستون فقرات کمری از 5 بخش استخوانی در ناحیه زیرین کمر تشکیل شده است که در واقع همان قسمتی است که بیماری دیسک کمر در آن رخ می دهد.

انواع دیسک کمر

دیسک برآمده

با افزایش سن، دیسک بین مهره ای ممکن است مایع خود را از دست داده و خشک گردد. با این اتفاق دیسک های اسفنجی که بین قسمت های استخوانی قرار دارند، فشرده می شوند. این موضوع می تواند منجر به شکسته شدن حلقه بیرونی مقاوم آن ها گردد. این روند به هسته یا داخل حلقه اجازه می دهد تا بیرون بزند. به این اتفاق برآمدگی دیسک گفته می گردد.

پارگی یا فتق دیسک

همان طور که دیسک ها به شکسته شدن ادامه می دهند یا با فشار مداوم بر روی ستون فقرات، هسته پالپوس داخلی ممکن است در واقع از حلقه پاره گردد. به این اتفاق فتق یا پارگی دیسک کمر گفته می گردد. در پی این اتفاق، تکه های مواد سازنده دیسک ها می توانند روی ریشه های عصبی که در پشت فضای دیسک هستند، فشار بیاورند. این موضوع باعث ایجاد درد، ضعف و خستگی، بی حسی یا حتی تغییر در حس گردد.

بیشتر فتق های دیسک در قسمت تحتانی ستون فقرات کمری، به ویژه بین مهره های چهارم و پنجم و بین مهره پنجم و مهره اول خاجی (سطوح L4-5 و L5-S1) رخ می دهد.

اگر در اثر رخ دادن بیماری فتق دیسک و درمان نکردن آن، فشار بیش از حد به ستون مهره و ریشه های عصبی وارد گردد، این مشکل ممکن است حتی منجر به فلج شدن برخی اندام ها گردد. بنابراین می توان گفت خطرناکترین دیسک کمر، همین نوع است.

دلیل بیماری دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر به دلیل تغییر در ساختار نرمال و طبیعی دیسک ها ایجاد می گردد. در بیشتر مواقع، بیماری دیسک کمر در نتیجه افزایش سن و شکسته شدن طبیعی دیسک ها رخ می دهد. برخی مواقع یک آسیب شدید ممکن است باعث گردد یک دیسک سالم و طبیعی دچار فتق یا پارگی گردد. آسیب های شدید منجر به مسائلی بدتر از فتق دیسک هم بشوند.

خطرات بیماری دیسک کمر چیست؟

اگرچه افزایش سن شایع ترین خطر است، اما عدم تحرک بدنی نیز می تواند باعث ضعیف شدن عضلات پشت و شکم گردد که باعث می گردد این قسمت ها به خوبی از ستون فقرات محافظت و پشتیبانی ننمایند.

بعلاوه آسیب های کمر زمانی افزایش می یابند که افرادی که به طور عادی هیچ فعالیت خاصی ندارند، یک باره در یک فعالیت شدید و سخت شرکت می نمایند. کارهایی که احتیاجمند بلند کردن اجسام سنگین یا چرخاندن کمر و ستون مهره باشد از دیگر دلایلی هستند که باعث ایجاد آسیب در کمر می شوند.

علائم دیسک کمر چیست؟

این بیماری بسته به اینکه کدام ناحیه و کدام دیسک دچار آسیب یا پارگی شده است و به کدام ریشه عصبی فشار وارد می گردد، علائم مختلفی دارد. در ادامه برخی از شایع ترین علائم این بیماری را به شما معرفی می کنیم:

• کمر درد متناوب یا مداوم (این درد ممکن است با حرکت، سرفه، عطسه یا ایستادن برای طولانی مدت بیشتر گردد).
• اسپاسم (انقباض و گرفتگی) در عضلات پشتی
• تغییر در عملکرد مثانه یا روده

علائم دیسک کمر در پاها

• سیاتیک (دردی که از پشت و کمر آغاز می گردد و تا باسن، پشت ران و ساق پاها نیز احساس می گردد).
• ضعف عضلانی در پاها
• بی حسی در قسمت ساق یا خود پا
• کاهش رفلکس در قسمت زانو یا مچ پا

علائم بیماری دیسک کمر ممکن است مشابه خیلی از بیماری ها و مسائل جسمی و پزشکی دیگر باشد؛ بنابراین برای تشخیص و مطمئن شدن این موضوع ضروری است تا حتما به پزشک مراجعه کنید.

بیماری دیسک کمر چگونه تشخیص داده می گردد؟

علاوه بر معاینه کامل فیزیکی و آنالیز پزشک، ممکن است احتیاج باشد تا آزمایشات زیر را هم برای تشخیص دقیق تر انجام دهید:

• ایکس ری یا اشعه ایکس؛ دستگاه ایکس ری برای ایجاد تصاویری از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام ها از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی استفاده می نماید.
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI؛ در این روش از آهن رباهای بزرگ، فرکانس های رادیویی و سیستم کامپیوتری برای فراوری تصاویر دقیقی از اندام ها و ساختار بدن استفاده می گردد.
• میلوگرام؛ در این روش به کانال نخاعی رنگ تزریق می گردد تا ساختار ستون فقرات به خوبی در اشعه ایکس قابل دید و آنالیز باشد.
• توموگرافی کامپیوتری یا همان سی تی اسکن؛ یک روش تصویربرداری است که از اشعه ایکس و سیستم کامپیوتری استفاده می نماید تا تصاویر افقی یا محوری (برشی هم گفته می گردد) از بدن ایجاد کند. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت بدن از جمله ماهیچه ها، استخوان ها، چربی ها و اندام را نمایان می نماید. این روش به نسبت اشعه ایکس جزئیات را بیشتر تعیین می نماید.
• الکترومیوگرافی یا EMG؛ در این روش پاسخ عضلانی یا فعالیت الکتریکی را در اثر تحریک عصب عضله آنالیز می نمایند.

درمان دیسک کمر به چه صورت است؟

احتمالا برایتان سوال پیش می آید که آیا دیسک کمر خوب میگردد؟ بدون شک، درمان محافظه کارانه اولین و برترین خط درمان برای مدیریت و بهبود بیماری دیسک کمر است. این کار ممکن است شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

• استراحت در رخت خواب
• شرح و آموزش مناسب درباره مکانیک کلی بدن به بیمار (برای کاهش احتمال بیشتر شدن درد یا آسیب بیشتر به دیسک)
• فیزیوتراپی؛ این روش ممکن است با متدهای خاصی از جمله اولتراسوند، ماساژ درمانی، برنامه های ورزشی و حرکات اصلاحی همراه باشد.
• کنترل وزن
• استفاده از برای محافظت از ستون مهره ها
• داروهایی برای کنترل درد و شل شدن عضلات که به وسیله دکتر تجویز می شوند.

اگر این موارد کارساز نباشند و همچنان خطر رو به بهبود نباشد، ممکن است برای برداشتن فتق دیسک احتیاج به جراحی داشته باشید.

جراحی دیسک کمر تحت بیهوشی عمومی انجام می گردد. جراح شما برشی در ناحیه پایینی کمر و جایی که دیسک دچار مشکل است، ایجاد می نماید. ممکن است برخی استخوان ها برای دسترسی راحت تر به دیسک از ستون فقرات برداشته شوند. سپس جراح قسمتی که دچار آسیب شده و هر قسمت شل و اضافی که در فضای ستون مهره قرار گرفته است را خارج می نماید. بعد از جراحی ممکن است برای جلوگیری از هرگونه مشکل از انجام برخی کارها منع شوید تا کاملا بهبود پیدا کنید. جراح شما باید در خصوص تمام محدودیت ها با شما صحبت کند و همه نکات لازم را به شما بگوید.

عوارض دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر می تواند باعث ایجاد درد در نواحی پشت، کمر و پاها گردد که در انجام فعالیت های روزانه و عادی شما اختلال ایجاد می نماید. این مسائل می توانند منجر به ضعف یا بی حسی در پا و مسائل در کنترل روده و مثانه گردد. اگر دچار این مسائل شدید سریعا به پزشک متخصص مراجعه کنید.

ورزش برای دیسک کمر

ورزش ها و حرکات اصلاحی زیادی برای یاری به دیسک کمر وجود دارند، اما نکته بسیار مهمی که باید به آن دقت کنید، این است که این حرکات ورزشی را هرگز سرخود و بدون مشورت پزشک انجام ندهید. اگر دیسک کمر ندارید، اما کمردرد دارید، هنگامی که به باشگاه می روید این نکته را حتما با مربی خود در میان بگذارید و اگر دچار بیماری دیسک کمر هستید، برای رفتن به باشگاه حتما با پزشک خود مشورت کنید. ورزش پیلاتس از جمله برترین ورزش برای دیسک کمر و سیاتیک است. این ورزش با داشتن حرکات اصلاحی به کاهش درد و آرام شدن کمر شما یاری می نماید و در عین حال عضله های دیگر شما را تقویت می نماید. در ادامه چند حرکت ورزشی برای دیسک کمر و کمردرد را به شما معرفی می کنیم:

تمرین شماره 1

1. صاف بنشینید و عضلات شانه خود را شل کنید.
2. دست خود را روی پیشانی تان بگذارید.
3. سر خود را بدون اینکه حرکت دهید، به دستتان فشار دهید.
4. این حرکت را 15 بار تکرار کنید و هر بار برای 5 تا 15 ثانیه فشار را نگه دارید.

تمرین شماره 2

1. روی شکم و روی یک سطح صاف، ثابت و بلندتر از زمین دراز بکشید و بازوهایتان را در کنار خود قرار دهید.
2. سرتان را از لبه سطح آویزان کنید.
3. سرتان را به آرامی بالا بیاورید تا بدنتان در یک راستا و در حالت خنثی قرار بگیرد. این حالت را برای 5 تا 10 ثانیه حفظ کنید و بعد سرتان را پایین ببرید.
4. در حد توانتان، 15 تا 20 بار این حرکت را تکرار کنید.

تمرین شماره 3

1. به پشت روی یک سطح صاف دراز بکشید و بازوهایتان را در کنار خود قرار دهید.
2. چانه تان را به داخل و به سمت قفسه سینه جمع کنید تا کشش را احساس کنید و این کشش را برای 5 تا 10 ثانیه نگه دارید.
3. بسته به توان خود، 15 تا 20 بار این حرکت را انجام دهید.

تمرین شماره 4

1. به پشت دراز بکشید. زانوهایتان را خم کنید و کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید.
2. دستتان را پشت یک زانو قرار دهید و به آرامی آن را به سمت قفسه سینه خود بکشید تا زمانی که کشش را حس کنید.
3. کشش را برای 10 ثانیه نگه دارید و بعد پای خود را عوض کنید.

تمرین شماره 5

1. زانوها و کف دستانتان را روی زمین قرار دهید و پشتتان را صاف کنید تا بدنتان در حالت میز قرار بگیرد.
2. یک نفس عمیق بکشید و شکم خود را به سمت زمین ببرید تا کمرتان قوس دار گردد. نگاهتان رو به سقف باشد.
3. همان طور که به آرامی عمل بازدم را انجام می دهید، ستون فقرات خود را مثل یک گربه عصبانی قوس دهید. سرتان باید رو به پایین و شل باشد، به طوری که پاهایتان را ببینید.
4. این حرکت را می توانید 2 یا 3 ست 10 تایی انجام دهید.

تمرین شماره 6

1. به پشت روی یک سطح صاف یا روی مت یوگا دراز بکشید.
2. زانوهایتان را خم کنید و پاشنه پاهایتان را روی زمین قرار دهید.
3. یکی از پاهایتان را بردارید و مچ پایتان را روی زانوی پای دیگر قرار دهید. این کار یک مثلث بین پاهایتان ایجاد خواهد نمود.
4. سپس در همین حالت، پایی که روی زمین بود را با دست و به آرامی کمی به سمت بالا بکشید تا احساس کشش ایجاد گردد. چند ثانیه این کشش را حفظ کنید و بعد پایتان را عوض کنید.

تمرین شماره ی 7

1. روی یک صندلی بنشینید. یک پا را با زاویه 90 درجه روی زمین قرار دهید. پای دیگر را در حالی که پاشنه پا هنوز روی زمین است، صاف کنید. با این کار کشش در قسمت پشت پاهایتان ایجاد می گردد. اگر می توانید، کمی بدن خود را به سمت پاهایتان پایین ببرید تا کشش بیشتر گردد.
2. این کشش را به مدت 15 تا 30 ثانیه نگه دارید و بعد پایتان را عوض کنید.
3. بسته به تحمل بدنی تان، این حرکت را چند بار تکرار کنید.

تمرین شماره 8

1. روی شکم روی یک سطح صاف یا مت یوگا دراز بکشید.
2. ساعد خود را روی زمین و کنار خود قرار دهید تا آرنج شما زاویه 45 درجه ایجاد نمایند.
3. به آرامی بدنتان را به سمت بالا بکشید تا آرنجتان در زاویه 90 درجه قرار بگیرد و بدنتان مثل پوزیشن مجسمه ابوالهول باشد.
4. این حرکت را تا 10 بار انجام دهید و هر بار به مدت 10 الی 15 ثانیه کشش را حفظ کنید.

تمرین شماره 9

1. به پشت روی یک سطح صاف دراز بکشید. زانوهایتان را خم کنید و کف پایتان را روی زمین قرار دهید.
2. بدون اینکه نفستان را حبس کنید، خیلی آرام عضلات عمقی و پایینی شکمتان را منقبض نموده و به داخل بکشید. با این کار کمر شما روی زمین صاف می گردد و ستون فقرات در شرایط خنثی قرار می گیرد. سپس به آرامی کمر خود را شل و آزاد کنید.
3. این حرکت را چند بار تکرار کنید.

نحوه استراحت برای درمان دیسک کمر

اگر دچار بیماری دیسک کمر هستید، مهم است که به نحوه خوابیدن و استراحت کردن خود دقت کنید. آسیب دیدگی دیسک در هنگام خوابیدن ممکن است دردآور باشد. زمانی که شما دراز می کشید، فشار روی دیسک ها افزایش پیدا می نماید. این باعث می گردد دیسک آسیب دیده به ستون فقرات و ریشه های عصبی فشار وارد نموده و درد ایجاد کند.

دراز کشیدن صاف به پشت می تواند برترین حالت برای فرد دارای دیسک کمر نباشد. زمانی که شما به پشت می خوابید، گردن و سر شما در حالت خنثی قرار می گیرد، بنابراین فشار بیشتری به دیسک هایی که در پایین کمر شما هستند، وارد می گردد.

برترین حالت های خوابیدن برای افرادی که دیسک کمر دارند کدام است؟

• خوابیدن به پهلو؛ به پهلو دراز بکشید و یک بالش بین پاهایتان هم قرار دهید. این کار یاری می نماید تا ستون فقرات شما در یک راستا قرار بگیرد و فشار از روی دیسک شما برداشته گردد.
• خوابیدن به پشت؛ اگر به پشت می خوابید، حتما یک بالش در زیر زانوهایتان قرار دهید تا فرم ستون فقرات شما در یک راستا قرار بگیرد.
• خوابیدن در شرایط جنین؛ اگر دچار آسیب دیدگی دیسک کمر هستید، این حالت می تواند انتخاب راحتی برای شما باشد. به پهلو دراز بکشید و زانوهایتان را به سمت قفسه سینه جمع کنید. این کار فشار را از ستون فقرات کم می نماید و به شما یاری می نماید تا خواب آرام تری داشته باشید.
• شرایط شیب دار؛ در این حالت سر و شانه های شما باید تحت حمایت بیشتری قرار بگیرند. از یک بالش زیر سر و یک بالش دیگر برای زیر زانو بهره ببرید. این کار فشار وارده روی ستون فقرات را کم تر می نماید.

کارهایی که برای دیسک کمر ضرر دارد

• در صورت انجام فعالیت بدنی شدید و ورزش های شدید، ممکن است آسیب زیادی به کمر خود وارد کنید. برای انجام حرکات ورزشی حتما با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر درد سیاتیک دارید، تمریناتی که باعث کشش پشت پا و باسن می شوند را انجام ندهید.
• از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• از انجام ورزش های پرفشار مثل بدنسازی و دویدن خودداری کنید.
• از نشستن بیش از حد خودداری کنید.
• بیش از حد در رخت خواب نمانید و استراحت نکنید.
• خم و راست نشوید.
• جاروبرقی نزنید.

در نهایت؛ زندگی با بیماری دیسک کمر

بیماری دیسک کمر ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. برترین راه برای درمان این مشکل، درمان محافظه کارانه است؛ این نوع درمان احتیاج به صبر دارد، اما با پایبندی به برنامه درمانی می تواند به کاهش کمردرد یاری کند و احتمال بدتر شدن و آسیب بیشتر به دیسک ها را کم کند. چه در روند درمان باشید و چه در دوره نقاهت بعد از جراحی به سر می برید، مهم است که شکیبا باشید و به فرایند درمان خود اعتماد کنید.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.