روزشمار: 22 بهمن؛ کشف شهر باستانی تمدن مایا - گردش 360 به دور دنیا

به گزارش گردش 360 به دور دنیا، شهر باستانی مایا در 10 فوریه سال 1926 از طریق باستان شناسان آمریکایی کشف شد.

دهم فوریه سال 1926 اعلام شد که شهر باستانی مایاها در جنگل های یوکاتان کشف شده است.

باستان شناسان آمریکایی ضمن مطالعه آثار باستانی کشف شده در شمال مکزیک (منطقه ازتک ها) به وجود شهری به نام موییل با تمدنی درخشان در جنوب (منطقه مایانشین) پی برده بودند و چون آن را نمی یافتند، شهر گمشده می خواندند.

در موییل یک بنای بزرگ هرمی شکل، شش معبد و ساختمان های متعدد به دست آمده است. شرایط ساختمان ها نشان می دهد که این شهر مرکز معاملات تجاری و داد و ستد میان جنوب و شمال قاره آمریکا بوده و مایاهای جنوب دارای تقویم و کتابت بوده و حسابداری می دانسته اند. شهر موییل از ساحل دریای کاراییب فاصله چندانی ندارد.

تمدن مایاها مشابه سایر تمدن های قاره آمریکا از جمله آزتک، آندز (بومیان آمریکای جنوبی) و نیز بومیان آمریکای شمالی تر (ایالات متحده و کانادا) بوده است.

مایا نام گروهی از اقوام سرخ پوست در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزی و نام تمدنی قدیمی در همین منطقه است. مایاها که از مشهورترین قبایل سرخ پوست بودند، معمولاً شهرهایشان را در دل جنگل های بارانی می ساختند. حوزه زندگی و فعالیت مایاها حدود جنوبی کشور مکزیک و نیز سرتاسر گواتمالا و السالوادر را شامل می شد.

قوم مایا پدیدآورنده یکی از تمدن های بسیار پیشرفته آمریکای مرکزی بوده که دستاوردهای بسیار چشمگیری در هنر، معماری، ستاره شناسی و ریاضیات داشته است. هم اکنون نیز گروه هایی از اقوام مایا در مکزیک و گواتمالا بسر می برند. مایاها با بهره گیری از تمدن های گذشته خود نظیر اولمک توانستند در خلال سال های 250 تا 900 پس از میلاد تمدنی بزرگ را در آمریکای مرکزی پایه گذاری کنند. تاریخ مایاها به سه دوره مهم بخش بندی شده است و دوران های پیشاکلاسیک یا زندگی ابتدایی و دوران کلاسیک یا عصر طلایی و دوره پساکلاسیک یا افول این تمدن را شامل می شود.

این قوم که به گویش های متعدد زبان مایایی تکلم می کردند و نوعی خط ابتدایی هیروگلیفی نیز داشتند که آثاری را به آن می نوشتند. تمدن مایا به دست اقوام مجاور ضعیف شده و پایان با هجوم اسپانیایی ها از میان رفت. پیش از این نابودی، مایاها به دلیل ناتعیینی به یکباره تمدن و شهرهای بزرگ را رها کردند و به دامان کوهستان ها پناه بردند که دلیل این رویداد به سبب از میان رفتن آثار مکتوب آن دوره و روایات گوناگون، هنوز تعیین نیست. پس از آن تمدن مایا رها شد و اقتدار مایاهای کوهستان نیز ابتدا به دست آزتک ها و سپس اسپانیایی ها از میان رفت. جمعیت مایاهای امروزی که از بازماندگان فرمانروایان دوران باستان آمریکای مرکزی می باشند، حدود هفت میلیون نفر است که بیشتر در جنوب مکزیک و نواحی کوهستانی گواتمالا و بلیز به سر می برند.

به خاطر دلایلی که هنوز هم مورد بحث هستند، منطقه ها اصلی زندگی مایا که در سطحی پایین تر از زمین اصلی قرار داشت به مرور و در طول قرون هشتم و نهم شیب بیشتری پیدا کرد و پس از آن کم کم رو به نابودی رفت. این ادعا با نوشته های تاریخی و سازه های معماری در مقیاس بزرگ پیوند دارد.

تئوری های غیراکولوژی در مورد نابودی مایا به چندین زیر گروه در یک رده، مثل زیاد شدن جمعیت، تاراج خارجی ها، شورش و طغیان های محلی و فروپاشی مسیرهای تجاری دسته بندی می شوند. فرضیه های اکولوژی شامل حوادث طبیعی، بیماری های واگیردار و تغییرات آب و هوایی می شوند. حالا دلیل و شاهدی دال بر افزایش جمعیت اضافه بر ظرفیت محیط بوده که موجب فرسودگی پتانسیل های زراعتی و شکار بیش از مقدار حیوانات می شده و همین عامل نابودی تمدن مایا را تضمین می کرده است. برخی از محققین به تازگی استدلال کردند که خشکسالی 200 ساله شدید و سختی منجر به سقوط و فروپاشی تمدن مایا شده است.

برآورد درباره زمان ورود مایاها به آمریکای مرکزی به حدود قرن دهم پیش از میلاد معطوف می شود و نخستین نشانه های استقرار و سکونت بومیان در اکتشاف های باستان شناسی مربوط به 2600 پیش از میلاد در کشور بلیز تعیین شده است. تقویم مایایی به 3114 پیش از میلاد اشاره دارد و البته یک داستان قدیمی پذیرفته شده مایایی نیز، حوادث 1800 پیش از میلاد را توصیف کرده است. در دوران آغازین پیدایی مایاها آن ها ابتدا از نواحی شمالی آمریکا به سمت جنوب آمدند و با سکونت در ارتفاعات گواتمالا تمدن بزرگی را به وجود آوردند.

گاهی هنر مایاها را در دوران کلاسیک یا عصر طلایی شان، برترین و زیباترین مکتب هنری جهان باستان دانسته اند. هنر مایایی اگرچه از سنت های پیشین نظیر تمدن اولمک بهره می برد اما خلاقیت هایی که در درون جامعه مایا پدیدار شد، چهره ای ویژه و متفاوت از تمام تمدن های آمریکای باستان به آن بخشید. آن ها باورهای خود را درباره خدایان از راه خلق آثار هنری بروز می دادند. معماری، نقاشی، مجسمه سازی، سفالگری از مهم ترین و برجسته ترین هنرهای مایایی بود.

آثار معماری مایاها که تا به امروز بجای مانده عمدتاً مبتنی بر ساخت منازل شهری و روستایی، کاخ های شاهی و معابد و هرم های مذهبی- عبادی و سامانه های شهری مانند کانال هاو مخازن آب، راه های شهری و بین شهری می شد. خیابان ها بیشتر بصورت سنگفرش بودند و برای طراحی شهر مهندسان امر ابتدا نقشه شهر را طراحی کرده و سپس نظر مساعد شاه را می گرفتند. معمولاً ساختمان های مذهبی مایاها که بصورت هرم بود، با مذهب و ایدئولوژی و نیز با گاه شماری مایایی در ارتباط بود. پلکان در معماری جایگاه ویژه ای داشت و در همه آثار بگونه ای بچشم می آید. در نمای ساختمان از موزاییک و انواع رنگ استفاده می شد و بکارگیری نقوش و تصویرهای مختلف در درون اتاق ها یا راهروها و نمای خارجی ساختمان های فاخر ویژگی دیگر معماری آمریکای مرکزی در عصر طلایی مایاها بود. مصالح ساختمانی اصلی در معماری مایاها را سنگ آهک تشکیل می داد. عمده آثار مایایی از سنگ آهک درست شده اند.

پدید آمدن شهرهای نو در تمدن مایا به این نحو بود که روستاهایی که جمعیت مردمش زیاد می شد طی یک مراسم تودیع روستاییان منازل خود را ترک می کردند. خانه های جنگلی ویران می شد و خانه هایی بادوام تر گرداگرد یک محوطهٔ خالی که روستای قدیمی بوده و بعدها میدان مرکزی شهر می شد بنا می کردند. در میدان مرکزی شهر یک پرستشگاه بزرگ پدیدمی آوردند که هستهٔ اصلی شهر را تشکیل می داد و گاهی از اطراف رشد می کرد. این شهرها معمولاً جمعیتی بین 10 تا 15 هزار تن سکنه داشتند. با این حال شهرهای بزرگ مایاها مانند تئوتیهوآکان جمعیت شان به بیش از 50 هزار تن می رسید.

اشیای کوچک به جامانده از مایاها که از طلا ساخته شده اند، بسیار شبیه به هواپیماهای امروزی هستند. این اشیا شگفت انگیز در سال 1969 توجه دانشمندان و پژوهشگران را به خود جلب کردند؛ زیرا آنان دریافتند که این آثار هیچ شباهتی به جانواران ندارند و بیشتر شبیه به هواپیماهای امروزی هستند. تا کنون 30 نمونه از این آثار باستانی کشف شده است که همگی مانند هواپیما دارای بال، دم و کابین خلبان هستند. کارشناسانی در آمریکا در سال 1996 نمونه هایی شبیه به این اشیا را در ابعادی بزرگتر ساختند، و توانستند آنها را به پرواز درآورند. نمونه هایی از این اشیا در چندین موزه وجود دارد که از آنها می توان به موزه طلای کلمبیا، موزه برلین و موزه تاریخ طبیعی شیکاگو اشاره کرد.

مایاها در کدام کشورها هستند؟

کشور بلیز

مایاهای کشور بلیز که سومین گروه بزرگ قومیتی این کشور هستند و حدود یازده درصد جمعیت کشور را تشکیل داده اند. بیشتر از تبار آن دسته از اقوام موپان و یوکاتک هستند که درپی وقوع جنگ در سال 1880 به کشور بلیز مهاجرت نمودند. ده سال پیش از آن مایاهای ککچی از کشور گواتمالا وارد بلیز شده بودند و خلاف هم تباران موپانی خود که راه کوهستان های مرتفع بلیز را پیش گرفتند، اینان وارد سرزمین های پست جنوبی این کشور در جوار رودخانه ها شدند. تاریخ و فرهنگ باستانی مایاها نزد مایاهای بلیز بسیار بااهمیت و مایه افتخار تلقی می شود.

گواتمالا

شمار مایاهای گواتمالا بیش از سایر کشورهای مایانشین است. مایاهای گواتمالا بیش از سایرین به آداب و رسوم خود مانند پوشش، مذهب و زبان پای بند مانده اند و شرایط فرهنگ بومی مایا در گواتمالا بهتر از سایر کشورهاست. مایاها در گواتمالا به سیزده گروه قومی کوچکتر تقسیم می شوند. پیشه بیشتر مایاهای گواتمالا کشاورزی و صنایع دستی است و عمدتاً در منطقه ها مرتفع و کوهستانی کشور بسر می برند.

مکزیک

یک خانواده روستایی مایا در یوکاتان مکزیک. مایاها بخشی از گروه های قومی کشور مکزیک هستند که بیشتر آنها در نواحی جنوبی و به ویژه شبه جزیره یوکاتان ساکن می باشند. زبان مایاهای مقیم مکزیک یوکاتک است که ریشه مایایی دارد و مذهب پیشین جمعیت مایایی ساکن مکزیک کاتولیک می باشد. جمعیت مایاهای مقیم مکزیک حدود سیصد و پنجاه هزار تن است که بیشتر آن ها اسپانیایی را به عنوان زبان دوم یا زبان نخست خود می دانند. به دلیل شرایط جغرافیایی محل سکونتشان بیشتر مایاهای مکزیک از صنعت توریسم امرارمعاش می کنند.

هندوراس

مایاها در هندوراس چورتی نامیده می شوند که جمعیتی کمتر از 6 هزار نفر دارند. مایاهای این کشور سنت مایایی خود را عمدتاً فراموش کرده اند و دیگر به گویش چورتی صحبت نمی کنند و پوشش سنتی آن ها نیز کلاً تغییر یافته است. اخیراً تلاش هایی در رابطه با بازگشت چورتی ها به فرهنگ قدیمشان اجرا شده و تا حدودی آن ها به یادگیری زبان نیاکان خود مشغول شده اند. پیشه اصلی مایاهای هندوراس که اسپانیایی زبان هستند، صنایع دستی و توریسم است. نوعی از عروسک که بنام عروسک های هاسک شناخته می شوند، به وسیله این گروه قومی ساخته شده و معمولاً به وسیله بچه ها دستفروش به مشتری ها عرضه می شود.

در همین روز:

• پیروزی انقلاب اسلامی
• سقوط بغداد به دست ایلخانان مغول و پایان خلافت عباسیان در بغداد (1285 میلادی)
• امضای قرار داد پاریس بین انگلیس و فرانسه (1763 میلادی)
• امضای قرارداد صلح بین دول متحد و متفق (1947 میلادی)