گزارش، دلایل سرمایه گذاری کشورهای حاشیه خلیج فارس در آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی
به گزارش گردش 360 به دور دنیا، منطقه آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، علیرغم محاط بودن در خشکی، به دلیل منابع انرژی دریای خزر و رشد روز افزون تقاضای گاز، و همچنین مشارکت در طرح چینی یک کمربند- یک جاده موجب جلب توجه کشورهای خلیج فارس برای سرمایه گذاری در این منطقه شده است.
به گزارش گروه بین الملل گردش 360 به دور دنیا، طی حدود سه دهه از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، برخی از کشورهای پسا شوروی رونق گرفته، برخی دیگر هیچگونه رونقی نداشته اند. عوامل ژئوپلیتیکی و اقتصاد کلان بر فرایندهای شکل گیری دولت سازی و توسعه اقتصادی تأثیر داشته، اما در برخی موارد جغرافیا و منابع طبیعی نقش جدی تری ایفا نموده اند.
کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی نیز همواره به دلیل موقعیت خود در نقشه دنیا بسیار مورد توجه بوده، و امروز نیز سرمایه گذاری هایی از غرب، چین، روسیه و کشورهای دیگر در آنجا انجام می گردد.
از جمله دلایل جذب کشورهای خارجی از جمله شیخ نشین های خلیج فارس به این منطقه، می توان موارد زیر را برشمرد:
نفت و گاز
قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان با همکاری شرکت های بین المللی شروع به استخراج و صادرات ذخایر نفت و گازی خود نموده اند، اما مشکل اصلی آنها عدم دسترسی به دریای آزاد است. خط لوله های دوره اتحاد جماهیر شوروی تنها راه انتقال انرژی به بازارهای دنیای بود که در کنترل و قیمت گذاری مسائلی ایجاد می کرد.
برای حل این مشکل پروژه هایی برای گسترش زیرساخت ها و فرصت های صادراتی اجرا شد. قزاقستان، ترکمنستان و ازبکستان برای ساخت خطوط لوله گاز با چین همکاری کردند. قزاقستان شروع به ساخت تأسیسات بندری در خزر برای صادرات نفت به وسیله جمهوری آذربایجان به اروپا کرد. خود آذربایجان نیز بیشتر گاز خود را به وسیله خطوط لوله با عبور از گرجستان و ترکیه به اروپا صادر می نماید.
با وجود اینکه قزاقستان شبکه صادرات نفت خود را گسترش داده است، اما این کشور هنوز هم بیشتر منابع انرژی خود را به وسیله خطوط لوله روسیه، که به بنادر در دریای سیاه ختم می گردد، صادر می نماید. از دریای سیاه نفت را می توان به سراسر دنیا حمل کرد. بیشتر نفت آذربایجان به بندر جیهان ترکیه در دریای مدیترانه می رود، که از آنجا می توان آن را به اروپا صادر کرد. به زودی می توان گاز آذربایجان را به وسیله شبکه گسترده تر گازرسانی به اروپا بطور مستقیم ارسال کرد.
با این حال، در پنج سال گذشته، مشکل عدم ثبات قیمت نفت بوجود آمده است، که نه تنها به اقتصاد بلکه به شرکای تجاری که سرمایه قابل توجهی ندارند، ضربه زده است. کاهش قیمت نفت ناگهانی و جدی بود: این قیمت که در اوایل دهه 2000 بیش از 100 دلار در هر بشکه بود، به 26 دلار در سال 2016 کاهش یافت. کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی که از این بابت مورد ضرر قرار گرفتند، کوشش برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود را بیشتر نموده و در همان زمان شروع به جستجوی سرمایه گذاران جدید کردند. کشورهای ثروتمند خلیج فارس به دلیل منابع اقتصادی و علاقه به تنوع بخشیدن به اقتصادشان، قابل قبول ترین گزینه بودند.
اگرچه کشورهای حاشیه خلیج فارس از چند دهه قبل سرمایه گذاری در کشورهای خارجی را شروع نموده بودند، اما اخیراً به دلیل ناپایداری قیمت نفت و افزایش رقابت بین المللی بر سر گاز، که تهدید به پایین آمدن قیمت نفت می نماید، کوشش خود را بیشتر کردند. امارات متحده عربی و عربستان سعودی در صدر لیست سرمایه گذاران خارجی قرار دارند. کوشش های آنها شامل دستیابی به سهام در شرکت های آمریکایی و اروپایی و همچنین سرمایه گذاری های دیگری در منطقه اوراسیا می باشد.
سود حاصل از سرمایه گذاری در آسیای مرکزی برای آینده
امارات متحده عربی جذب منابع وسیع منطقه و موقعیت استراتژیک آن قرار گرفته و در صدر سرمایه گذاری آشکار در آسیای مرکزی می باشد. ابزار اصلی سرمایه گذاری امارات متحده عربی، صندوق ثروت ملی مبادله است که در تعدادی از پروژه های انرژی در منطقه از جمله ساخت کارخانه ذغال سنگ و یک مجموعه شیمیایی در قزاقستان سرمایه گذاری نموده است. مبادله همچنین قرارداد سرمایه گذاری به ارزش10 میلیارد دلار در ازبکستان به طور عمده در زمینه فراوری و توزیع برق منعقد نموده است. در بخش خصوصی، شرکت دی پی ورلد مستقر در دبی به قزاقستان یاری نموده تا مجتمع های بارگیری و تخلیه بار را در بندر آکتائو در دریای خزر و در منطقه ویژه اقتصادی خورگوس در مرز با چین بسازد.
یکی دیگر از شرکت های بزرگ نفتی، دراگون اُویل مستقر در دبی، در حال استخراج نفت از بخش ترکمن دریای خزر است. در حقیقت، این تنها فراوری نماینده خارجی است که نفت ترکمن را صادر می نماید.
عربستان سعودی نیز به نوبه خود برای ساخت بخشی از خط لوله ترکمنستان- افغانستان-پاکستان-هند (TAPI) که به وسیله آن گاز ترکمنستان به هند صادر می گردد، مبلغی را به ترکمنستان اختصاص داده است. اگر ساخت TAPI به سرانجام برسد، این خط لوله برای هر دو کشور به یک سرمایه قابل توجه تبدیل می گردد، اما با عبور از افغانستان و پاکستان با بسیاری از موانع ژئوپلیتیکی و مسائل امنیتی روبرو خواهد شد.
گردشگری و تجارت در قفقاز جنوبی
کشورهای حوزه خلیج فارس نسبت به آسیای مرکزی، در قفقاز جنوبی سرمایه گذاری کمتری نموده اند، اما افزایش گردشگران از کشورهای حوزه خلیج فارس باعث جذب سرمایه گذاری در جمهوری آذربایجان و گرجستان می گردد. این دو کشور در سال 2018، 300 هزار گردشگر از خاورمیانه داشته اند که بسیار بیشتر از سال های گذشته بوده است. در سال 2018 ، جمهوری آذربایجان سیستم دریافت ویزا به هنگام ورود را برای شهروندان کشورهای خلیج فارس ارائه کرد، که این امر به رشد گردشگری منطقه یاری نموده است. باکو همچنین به دنبال جذب سرمایه گذاری در املاک و مستغلات، و تجارت هتلینگ به وسیله توسعه گردشگری تجاری است.
گرجستان تا کنون به دلیل روابط تجاری با امارات و عربستان سعودی حدود یک میلیارد دلار درآمد کسب نموده است. علاوه بر توافق نامه های تجارت آزاد موجود با چین، ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی، تفلیس در نظر دارد تا توافق های مشابه با امارات و عربستان سعودی برای افزایش بیشتر حجم تجارت در نظر بگیرد.
گرجستان پتانسیل زیادی در جذب سرمایه گذاری مستقیم خارجی دارد. رشد فراوری ناخالص داخلی کشور بیش از 4 درصد در سال است، این کشور یکی از ده کشور پیشرو در رتبه بندی Doing Business بانک دنیای است، این در حالی است که اقتصادیات در این کشور بسیار کم است. گرجستان به منظور استفاده از موقعیت جغرافیایی خود و انعقاد قراردادهای سودآور تجاری، سرمایه گذاری های زیادی را در زیرساخت های اساسی چون بزرگ راه ها، بنادر و فرودگاه ها انجام می دهد.
از آنجا که امارات و عربستان سعودی علاقه زیادی به سرمایه گذاری های خارجی نشان می دهند، به احتمال زیاد مبلغ قابل توجهی از طرف کشورهای حوزه خلیج فارس به بخش انرژی و تجارت خرده فروشی اختصاص داده می گردد.
مناطق بالقوه رشد
اگرچه همه کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی، به استثنای گرجستان، در خشکی محاصره شده اند، اما همه آنها در کنار هم فرصتی را برای پیوندهای جاده ای و ریلی به بازارهای پر سود اروپا، چین و روسیه فراهم می نمایند. این مساله در حال حاضر منجر به سرمایه گذاری های قابل توجه در زیرساخت های حمل و نقلی شده است، اما هنوز کارهای زیادی باید در این زمینه انجام گردد. ممکن است کشورهای حوزه خلیج فارس جزو کسانی باشند که از این فرصت جدید سود زیادی ببرند.
در همین حال، آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به عنوان شرکت نمایندگان اصلی در ابتکار طرح بزرگ چینی یک کمربند - یک جاده در نظر گرفته می شوند، و دو کوریدور حمل و نقلی که طبق این ابتکار برنامه ریزی شده اند از این مناطق عبور می نمایند.
از جمله پروژه های زیرساختی حمل و نقل که پیش از این اجرایی شده است، راه آهن باکو - تفلیس-قارص از جمهوری آذربایجان به ترکیه که در سال 2017 به سرانجام رسید و همچنین جهت حمل و نقل بین المللی ترانس خزر است. در طول جهت ترانس خزر ابتکار چینی یک کمربند - یک جاده کالاهای چینی به وسیله ترکیه به اروپا صادر می شوند. اولین صدور کالا در تاریخ 3 نوامبر 2019 انجام شد.
کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی علاوه بر همکاری با سرمایه گذاران خارجی در پروژه هایی در زمینه حمل و نقل و زیرساخت ها، با کشورهای آسیا غربی نیز روی ایجاد یک بازار انرژی منطقه ای یکپارچه همکاری می نمایند. در سپتامبر سال 2019 ، نُه کشور آسیای مرکزی و غربی اعلامیه ای را تحت برنامه همکاری اقتصادی منطقه ای آسیای مرکزی (CAREC) بانک توسعه آسیا برای ادغام و آزادسازی بازارهای انرژی امضا کردند.
کارشناسان بر این باورند که ایجاد بازار انرژی مرزی به حدود 400 میلیارد دلار برای پروژه های افزایش ظرفیت انرژی احتیاج دارد. این رقم چنان وسوسه انگیز است که احتمالاً بسیاری از سرمایه گذاران خارجی را به خود جلب می نماید. ادغام بیشتر بازار به معنای گسترش بازار مصرف نیز خواهد بود.
تمام این پروژه ها و همچنین تعدادی خط لوله که در طی 20 سال گذشته ساخته شده اند، جمهوری های شوروی سابق را به بازیگران اقتصادی مستقل با اقتدار بین المللی در حال رشد تبدیل نموده اند. نقش آنها به عنوان کوریدور حمل و نقلی از شرق به غرب و از شمال به جنوب حاکی از آن است که با سرمایه گذاری بیشتر، از جمله سرمایه های کشورهای حوزه خلیج فارس، کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی به رشد و شکوفایی خود همچنان ادامه خواهند داد.
منبع: خبرگزاری تسنیم