چگونه با فرزندمان در سن بلوغ رفتار کنیم؟
به گزارش گردش 360 به دور دنیا، نوجوانی جزء دوران مهم زندگی هر انسانی است و از سری تحقیقات اخیر، مطالعه ای مهم از سوی مؤسسه مکس پلانک واقع در آلمان است که می گوید مغز نوجوانان بین سنین 13 تا 17 سال، درست مانند آنچه پیش از این در سنین نوپایی تجربه نموده اند، دستخوش بازسازی می گردد.
به گزارش شرق، مسئله این است که نوجوانان در این بازه زمانی که دومین مرتبه تغییر مغزی آنهاست، تقریبا هم قدوقواره شما هستند و زبان تندی هم دارند، این شرایط مدیریت این تغییر را نسبت به قبل دشوارتر می نماید.
البته اینکه آن ها تکانه هایی را تجربه می نمایند که شباهت با تکانه های نوپایان دارد به این معنا نیست که باید مانند کودک نوپا با آن ها برخورد کنید. وقتی به عنوان نویسنده حوزه پرورش بچه ها به تصویرِ کلی سلامت روانی آن ها نگاه می کنم، این نکته به ذهنم خطور می نماید که در برهه نوجوانی که بچه ها مان بیشتر از هر وقت دیگر به ما احتیاج دارند، ممکن است با رفتار نامناسب ارتباط مان را با آن ها از دست بدهیم؛ بنابراین اگر می خواهید بدانید که چه کار هایی را نباید در قبال بچه ها نوجوان تان انجام بدهید، پنج روش از روان شناسی نوجوانان را با شما در میان می گذاریم که بی بروبرگرد بتوانید از رابطه ای که با او دارید محافظت کنید و از روی نا آگاهی کار هایی انجام ندهید که به تلاطم این دوران دامن بزند.
به فرزندمان چه بگوییم و چه نگوییم؟
نپرسید: چته؟
اشکالی در این سؤال وجود ندارد، به شرط آنکه هدف از آن فهمیدن مسئله ای باشد که نوجوان با آن روبرو است؛ اما استفاده از این سؤال و لحنی که معمولا با آن ادا می شود، خیلی بیشتر از آنچه بتوان گفت مناسب است، ناشی از فوران ناسنجیده خشم پدر و مادری است که شکیبایی خود را از دست داده اند.
بدتر از این پیغامی است که چنین سؤالی با همراه خود منتقل می نماید، اینکه شما فکر می کنید عیب و نقصی اساسی در فرزندتان وجود دارد که هرگز قرار نیست تغییر کند.
اما واقعا مشکل نوجوانان چیست؟ قشر پیشانی مغز که مسئول کنترل تکانه ها، استدلال منطقی و برنامه ریزی است، آخرین بخشی است که در سنین پس از کودکی مجددا بازسازی می شود.
در زمانی که این تنظیم مجدد در حال اجرا است، مسیر های تصمیم گیری مغز یک بار دیگر به سمت آمیگدال راهنمایی می شوند. آمیگدال بخش آغازینی از مغز است و به تهدید های ادراک شده از سوی فرد به صورت آنی و احساسی پاسخ می دهد.
دکتر فرنسس جنسن (Frances Jensen)، عصب شناس و نویسنده کتاب مغز نوجوانان می گوید: وقتی بدانید لُب پیشانی مغز، که مسئول قضاوت، کنترل تکانه ها، خلق وخو و احساسات است، آخرین بخشی است که به پیشرفت نهایی خود می رسد، حال و هوای نوجوانی بسیار بیشتر منطقی به نظر خواهد رسید؛ بنابراین مغز نوجوان هنوز نمی داند که چطور باید خودش را تنظیم کند. نوجوانان مثل ماشین های فِراری با ترمزی ضعیف هستند؛ یعنی احساساتی شدید، اما کنترل ضعیفی روی آن ها دارند.
شاید فکر کنید که چه فرقی می نماید؟ نوجوانان به هر حال هیچ وقت حرف گوش نمی دهند؛ اما برعکس، آن ها حساسیت فوق العاده زیادی نسبت به نظرات ما درباره خودشان پیدا می نمایند. وانمود به اینکه به حرف های ما اهمیت نمی دهند، از این واقعیت ناشی می شود که می خواهند از این آسیب پذیری خود محافظت نمایند (نوعی مکانیسم دفاعی).
دریافت چنین پیغام های نا امید نماینده ای (مانند این سؤال که چته؟) از سوی پدر و مادر که انتظار می رود بیشترین محبت را به او نشان بدهند، می تواند زخم های عمیق روحی در نوجوانِ سردرگم ایجاد کند.
این پیغام های پدر و مادر در نوجوان درونی می شود و به خودخوری های ناخوشایند در او تبدیل می شود. وقتی این صدا ها در مغز منعطف نوجوان جا خوش کند، خاموش کردن آن ها کار دشواری خواهد بود؛ علاوه بر اینکه مسیر هایی را در مغز او به جای می گذارد که سلامت روانی آینده نوجوان را تحت تأثیر منفی قرار می دهد.
در عوض، هدیه ا ارزشمند که می توانید در این سن به نوجوان تان بدهید، علاوه بر درک اتفاقاتی که در مغز او در جریان است، مفهومی است با نام نگرش رشد.
رویکرد نگرش رشد که استاد روان شناسی دانشگاه استنفورد، کرول دواک (Carole Dweck)، آن را مطرح نموده است به زبان ساده یعنی هیچ ویژگی منفی ای وجود ندارد که تغییر ناپذیر و قطعی باشد و اینکه همه انسان ها می توانند متحول بشوند و تغییر نمایند. آخرین مطالعات علمی صورت گرفته روی مغز نوجوانان اثبات می نماید که نگرش رشد کاملا درمورد آن ها مصداق دارد.
با این حال که سعی می کنیم صدای مان را بر سر بچه ها بلند نکنیم؛ چون با این کار احساس قلدری به ما دست می دهد، اغلب وقتی میزان جسمی فرزندمان به خودمان نزدیک تر می شود، گرایش داریم با صدای بلندتری با او حرف بزنیم.
کاملا از کوره در رفتن می تواند ساده ترین یا شاید تنها راه ممکن، برای این باشد که به نوجوان نشان بدهید مسئله ای وجود دارد. در مواقع این چنینی مغز خزنده ما که غرایز اولیه جنگ یا گریز را به راه می اندازد، کنترل را به دست می گیرد؛ بدون اینکه فرایند های پیچیده تر شناختی که شانس تعدیل افکارمان را فراهم می آورند، به کار برده باشیم.
در چنین مواقعی است که حرفی می زنیم که بعدا از گفتنش پشیمان می شویم، اغلب درمورد رفتار بچه ها مان کلی گویی های مخربی انجام می دهیم، چیزی که آن ها فرار از آن را ناممکن می بینند؛ اما اجازه بدهید که خانه پناهگاه امنی باشد که نوجوانان از فشار های دنیای بیرون برای آرام شدن و بازیابی انرژی شان به آن پناه می آورند.
از این گذشته با این کار به مغز تأثیر پذیر نوجوان یاد می دهید که فریاد زدن پاسخ مناسبی است و چرخه یک واکنش منفی را به راه می اندازید و این یعنی کسی که در معرض فریاد قرار خواهد گرفت، نهایتا خودتان هستید.
در واقع طبق تحقیق چاپ شده در مجله رشد کودک (Child Development) نوجوانان 13 ساله ای که تحت تربیت سخت گیرانه کلامی والدین قرار داشتند، در 14 سالگی نشانه های افسردگی بیشتری را بروز می دادند. این نوجوانان بعلاوه نشانه های بیشتری از رفتار نامناسب مانند پرخاشگری و خشم داشتند.
وقتی بچه ها دبستان را پشت سر می گذارند، اغلب پدر ها و مادر ها نگران آماده سازی آن ها برای کنکور می شوند، تقریبا به طور دائم به آن ها گیر می دهند؛ اما به این فکر کنید که اگر هر شب وقتی به خانه می رسیدید، رئیس تان آماده بود تا بابت عملکردتان شما را مؤاخذه کند، چه احساسی پیدا می کردید.
ما گمان می کنیم که نقش مربی بچه ها مان را بر عهده داریم، برای خودمان این حق را قائل هستیم که دائما آن ها را با پیشنهاد هایی راجع به انجامِ بهتر کار ها بمباران کنیم.
صدمه ناشی از تهییج آن ها برای کوشش بیشتر و انجام کار بهتر می تواند به روابط ما با نوجوان آسیب طولانی مدت بزند. در مطالعه ای معلوم شد دانش آموزانی که بر حسب خوب عمل کردن شان محبت مشروط می گرفتند، زمانی که وارد بزرگسالی می شدند، بیشتر احتمال داشت که محبت نمایندگان مشروط را پس بزنند.
حتی وقتی این بچه ها عملکرد خوبی داشتند، رضایت شخصی شان زودگذر بود و اغلب احساس شرمندگی، گناه و کم ارزشی داشتند؛ حتی بعد ها به عنوان یک بزرگسال. پس در عوض خانه را به محلی امن تبدیل کنید که نوجوان بتواند از فشار های دنیای بیرون برای استراحت و بازیابی نیرویش به آن مراجعه کند.
نوجوان را به حال خود رها نکنید
با وارد شدن بچه ها به سال های نوجوانی و آن طور که به نظر ما می رسد، میل آن ها به تنهایی، مرتکب بزرگ ترین اشتباه می شویم و تنهای شان می گذاریم. هر چه باشد وقتی نوجوانی گستاخ که مثل یک موجود خطرناک در اطراف می شود و در پی دردسر است، راهی اتاقش می شود، می توانید نفس راحتی بکشید؛ اما اگر اجازه بدهید فاصله میان شما و نوجوان تان زیاد شود، نمی توانید در زمان لازم که بیشتر از هر وقت در خطر مسائلی مانند افسردگی، اعتیاد به اینترنت، اختلالات خوردن و آسیب زدن به خودش قرار می گیرد، به یاری او بروید.
هر چه زمان کمتری با آن ها بگذرانید، آن ها بیشتر احساس غریبگی خواهند کرد و رفتارهای شان بدتر خواهد شد. اگر احساس می کنید که دیواری میان شما و نوجوان تان کشیده شده است، زمان این فرا رسیده که دیوار را پایین بیاورید.
چه با پیاده روی در پارک محله، چه با رفتن به کافی شاپ و خوردن یک قهوه، فرجه هایی منظم برای وقت گذرانی دو نفره با نوجوان کنار بگذارید، بی هیچ انتظار متقابلی یا هیچ اشاره ای برای تشویق او به انجام کاری.
وقتی برای اولین بار این درخواست را مطرح کنید، احتمالا اشتیاق نوجوان شما برای این کار درست به همان میزان ای است که انگار از او بخواهید کف زمین را تی بکشد. استقامت به خرج بدهید. آن ها از درون ممنون شما خواهند بود که دوباره می خواهید به خاطر خودشان با آن ها رابطه برقرار کنید.
اگر برای گذراندن وقت با نوجوان تان استمرار داشته باشید، خانه شما به مکانی شادتر و با استرس کمتر برای زندگی تبدیل می شود و این اتفاق آن قدر زود رخ می دهد که شگفت زده خواهید شد.
هیچ وقت نگویید: ما با پدر و مادرمون این جوری حرف نمی زدیم.
هیچ چیز نیست که بیشتر از گستاخی آشکار بچه ها کاسه صبر پدر و مادر ها را لبریز کند. برای والدینی که خودشان در شرایطی پرورش پیدا نموده اند که هیچ نافرمانی ای تحمل نمی شده است و چاره ای جز پذیرش بدون، چون و چرای قوانین خانه نداشته اند، سخت است که مبارزه طلبی های نوجوان را تحمل نمایند؛ زیرا خودشان هیچ گاه فضایی برای ابراز مخالفت نداشته اند.
گاهی در اصل ارتباط این پدر ها و مادر ها در سنین نوجوانی شان با والدین خود به حدی رسمی و محدود بوده است که درست مانند یک میهمانی فقط برترین رفتار ها امکان بروز داشته اند؛ بنابراین طبیعی است که چنین مکالماتی که امروزه شاهد آن هستیم، در دنیای دیروز آن قدر امکان بروز نداشته اند.
هرچند برای اینکه چرا نباید فوران های احساسی نوجوانان را به عنوان پدر و مادر به خودمان بگیریم، علتی علمی هم وجود دارد. تحقیق مؤسسه مکس پلانک در آلمان نشان می دهد علت این همه اختلاف و اصطکاکی که در رابطه نوجوانان با والدین وجود دارد، این است که مغز آن ها هنوز قابلیت شکیبایی را به دست نیاورده است. محققان متوجه شده اند که نوجوانان، بسیاری از رفتارهای شان را بر پایه لذت آنی و بر اساس اینجا و اکنون
-و نه آینده- بروز می دهند. در مغز نوجوانان هنوز ارتباطات تکامل یافته بین سلول های مغزی برای تصمیم گیری، توسعه نیافته است. البته لازم نیست که، چون آن ها با تکانه هایی رو به رو هستند که یک کودک نوپا آن را تجربه می نماید، با آن ها مثل یک کودک رفتار کنید.
منبع: فرارو